Gölbaşı Düzlüğü

İlçemizin siyasi ve sosyal insanlarından Yüksek Şehir Plancısı Hakan Halil Ayan "Gölbaşı Düzlüğü" başlıklı bir yazı kaleme aldı. Yapılan bazı projelerin yanlış olduğunu da öne süren Ayan şunları söyledi.

Gölbaşı Düzlüğünü hiç duydunuz mu?

Gölbaşı Düzlüğü…

 Gölbaşı Düzlüğü, Mogan Gölü ile Eymir Gölü arasında yer alan, uzunluğu ~1.300 m. genişliği ise ortalama 280 m olan yaklaşık 35 hektar (350 dönüm/dekar) büyüklüğündeki sazlık alandır.

 Doğusunda Eymir Gölü, Polis Akademisi ve Bursal Mahallesine ulaşılan yol, batısında Gölbaşı Sanayi Sitesi ve Gölbaşı Merkez Mezarlığı, güneyinde Gölbaşı Spor Tesisleri ve kuzeyinde Çevre Yolu arasında kalan yarı bataklık gibi sazlıkların görüldüğü, eskiden briketçilerin yer aldığı bölgenin genel coğrafi adıdır.

 Sazlar arasında yer yer açıklıklar bulunmaktadır. Kuşlar için korunaklı, ideal üreme, beslenme ve barınma alanlarına sahiptir. Mogan Gölü'nde kuluçkaya yatan türlerin hemen hemen tamamı burada da kuluçkaya yatmaktadır.

 Eymir Gölü'nün besleniminde önemli bir yere sahiptir. Mogan Gölü çıkışındaki regülatörden bırakılan sular, sazlıkları geçerek Eymir Gölü'ne ulaşmaktadır. Doğal arıtma özelliği gösteren sazlıklar, daha kaliteli suyun Eymir Gölü'ne ulaşmasını sağlarlar. Ayrıca, alanın 15-20 metre altında Eymir Gölü'nün besleniminde de önemli olduğu bildirilen iyi bir aküfer bulunmaktadır. (Kepekli mevkiinde toplanan yağışın tamamı bu alanın altında adeta sünger gibi çekilerek)

 Bu itibarla Gölbaşı Düzlüğü, hem su kuşları yaşama alanı olarak, hem de Eymir Gölü su rejiminin ve su kalitesinin korunması bakımından özel öneme sahiptir. Bu sebeple Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB), içerisinde Mogan ve Eymir gölleri olan, yaklaşık 6 milyon insanın yaşadığı bir metropolün içerisinde bulunan ülkemizdeki tek sulak alan ekosistemidir.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, 38 adet uluslararası anlaşma ile Gölbaşı Düzlüğü ve Çökek Bataklığı (Mogan Gölünün güney kısmı) olarak bilinen iki önemli sulak alanı da korumak amacı ile bu bölgeyi, 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ‘’Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi’’ (ÖÇKB) olarak ilan etmiştir.

Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi, Mogan ve Eymir gölleri ile bunları çevreleyen sazlıklar, bataklıklar, ıslak çayırlar ve step alanları ile tarım ve orman alanları gibi farklı alanları kapsamaktadır ve bu alanlar yaban hayatı yönünden çok değerli habitatları içermektedir.

Gölbaşı ÖÇKB içinde kalan endemik türlerin varlığı, biyolojik çeşitliliğin fazla olması, nadirlik, bilimsellik gibi değerleri taşıması, alan içinde bulunan doğal ve tarihi zenginliklerin korunması için ilan edilmiştir. Fakat bu alanın koruma bölgesi olarak ilan edilmesindeki en önemli unsurlardan birisi, bu bölge içinde yer alan Gölbaşı Düzlüğü ve Çökek Bataklığının var olduğu Mogan ve Eymir göllerine ev sahipliği yapıyor olmasıdır.

Şekil 1: ÖÇKB içinde Gölbaşı Düzlüğü ve konumu

Alanda yapılmış çalışmalar incelendiğinde bölgede 227 kuş türü tespit edilmiştir. 1960’lı yıllardan bu yana bölgede yapılan ağaçlandırma çalışmaları sonucunda alanın çevresinde orman örtüsü oluşmuştur. Orta Anadolu bozkırında farklı bitki örtüsü olarak bu bölge korunaklı habitatların ve canlıların su ihtiyaçlarını karşılayabildikleri sulak alan ekosistemleriyle memeli hayvanlar, sürüngenler, çift yaşamlılar ve omurgasız hayvan türleri içinde ideal yaşama ortamları sağlamaktadır. Ayrıca Mogan ve Eymir havzasında 4 ayrı familyaya ait 13 balık türü bulunmaktadır. Bölge içinde bulundurduğu çeşitli türleriyle ülkemizdeki 112 önemli bitki alanından biridir. Tüm bu bulgular ekosistemin Ankara kenti ve ülkemiz için biyolojik çeşitlilik deposu açısından oldukça önemli bir alan olduğunu göstermektedir.

Biyoçeşitliliği oluşturan bitki ve hayvan türleri tarım, eczacılık, tıp, hayvancılık gibi insanlar için temel ihtiyaçları karşılamada fayda sağlamaktadır. Ayrıca ekosistem döngüsü içinde üstlendikleri roller itibariyle ekosistem döngüsünü dengede tutarak yaşamın devamlılığını sağlamaktadırlar. Bölgede bulunan bitki çeşitliliği havayı temizleyerek, erozyonu önleme, toprağa organik madde kazandırma, diğer canlılara barınma ve beslenme gibi görevlerle kentliler ve diğer canlılar için önemli hizmetleri üstlenirler.

Bölgede karasal ortamda bulunan fauna ve flora çeşitliliğinin yanında gölde çeşitli su altı ve su üstü bitkilerinden bulunduğu da kaydedilmiştir. Tüm bu bulgular ekosistemin Ankara kenti ve ülkemiz için biyolojik çeşitlilik deposu bakımından oldukça önemli bir alan olduğunu göstermektedir.

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü (mülga ÖÇKK) tarafından 25 Kasım 2015 tarihinde Gölbaşı ÖÇKB’nin doğal, tarihi, kültürel değerleri ve sosyo-ekonomik yapısını bütünleşik alan yönetimi yaklaşımı ile sürdürülebilirlik anlayışına uygun şekilde planlayarak korunması ve yönetilmesi amacıyla “Gölbaşı ÖÇKB Yönetim Planı 2015-2019” hazırlanarak onaylanmıştır.

Bu yönetim planı ile Gölbaşı ÖÇKB’nde korunması ve kaybedilmesi halinde geri gelmeyecek olan doğal varlıklar ve canlı varlığı tanımı ve Gölbaşı ÖÇKB içinde bulunan alanların tanımı yapıldığı ve korunması gereken alanların yürürlükteki ve önceki Çevre Düzeni Planında (ÇDP) geçerliliğini sürdürdüğü ele alınmıştır. 

Gölbaşı Düzlüğü, önceki ve yürürlükteki ÇDP’na göre; "Büyük Kentsel Yeşil Alanlar" olarak tanımlanmıştır. Alanın sazlık kesimnini yukarıdaki özelliklerinden dolayı Hassas A Bölgesi olarak ayrılması ve geçmişte doldurulan alanların da Hassas B Bölgesi olarak belirlenmesi önerilmiştir.

Şöyle ki;

• ÖÇKB’ne ait hassas bölgeler Hassas A Bölgesi, Hassas B Bölgesi olmak üzere iki ayrı alan olarak belirlenmiştir. Önemli kuş üreme alanları olan Çökek Bataklığı, Gölbaşı Düzlüğü, Güney Sazlıkları ve Dikkuyruk Havuzu ile endemik bir tür olan Yanardöner (Sevgi) Çiçeği (Centaurea tchihatcheffii) alanları Hassas A Bölgesi olarak tespit edilmiştir.

      Şekil 2: Gölbaşı 1/25.000 ölçekli ÇDP’da  Gölbaşı Düzlüğünün yeri ve plan kararı

Hassas A bölgesi

• Biyolojik çeşitliliğin en yoğun olarak bulunduğu, kaybedilmesi durumunda biyolojik çeşitlilik bakımından telafisi mümkün olamayacak zararların yaşanacağı alanlar,

• Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuatımız uyarınca korunması gereken (Soyları küresel ölçekte tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan veya nadir ve dar yayılışlı bitki ve hayvan türleri) bitki ve hayvan türlerinin önemli, üreme, beslenme, barınma ve yayılım  alanları,

• Alandaki ekolojik ilişkilerin, su düzeninin ve kalitesinin korunması bakımından doğal yapısı ve ekolojik özellikleri mutlak korunması gereken alanlardır.

TEHLİKENİN FARKINDA MISINIZ!...

Yukarıda önemine değindiğim, tahrip edilmesi halinde çok önemli bir doğal mirası kaybedeceğimiz ortada olan ve Eymir Gölünün güneyinde yer alan Gölbaşı Düzlüğü bugün Millet Bahçesi olarak ilan edilmiştir. İktidar partisi yetkilileri tarafından yakın zamanda açılışı yapılacağı söylenmektedir.

Şekil 3: Gölbaşı 1/50.000 ölçekli ÇDP’da  Gölbaşı Düzlüğü Millet Bahçesine dönüştürülmüştür

 Çevre Düzeni Planında bu alan için “insan faaliyetleri en aza indirilmelidir denilmesine rağmen yaklaşık 6 milyon Ankaralının kullanımana sunulmaktadır. İlçemiz, kentimiz Gölbaşı ulaşım, nüfus ve diğer sebeplerle bu durumu kaldıramaz.

 Bu alan Kepekli Mevkiinde biriken yağışın nerede ise tamamını bir sünger gibi çekerek yerin 15-20 metre altında depolamaktadır. Eymir Gölünü besleyen en önemli aküfer alan bu noktadır. Dolayısı ile Eymir Gölü yakın bir gelecekte kuruma tehlikesi ile larşı karşıyadır.

 Gölbaşı Düzlüğünün barındırdığı memeliler, sürüngenler, kuşlar, Eymir Gölündeki balık türleri ve bitki çeşitliliği yok olma tehdidi ile karşı karşıyadır.

 Alanı 35 ha. olan Gölbaşı Düzlüğü bugün 29.6 hektara kadar düşmüştür. Yine çevre uzunluğu yaklaşık 1.000 metre kısalmıştır.

Şekil 4: 1984 yılı, Gölbaşı Düzlüğü ve kapladığı alan

Şekil 5: 2025 yılı, Gölbaşı Düzlüğü ve kapladığı alan 

 İlçe siyasetçileri, STK’lar, yerel yöneticiler maalesef konunun önemini kavrayamamıştır. Yok olan endemik türleri çocuklarımız, torunlarımız göremeyecek, duyamayacak ve dokunamayacaktır. Belki de türlerin (canlı ve bitki) yok olması ile insan hayatını tehlikeye atan böcek, bitki veya canlı türleri ortaya çıkacaktır. Ekosistemi bozulan bir alanda yaratılan tahribatın sonucunu belki bizler göremeyiz fakat çocuklarımız mutlaka görecektir.

 Sürdürülebilir dediğimiz her şeyi ama her şeyi kendi elimizle yok ediyoruz. Ne için? Popülist söylem ve siyaset, kişisel PR, hatalı kamu harcamaları, müteahhitlere iş alanı yaratmak vs.

 Gölbaşı Düzlüğü ve Çökek Bataklığının önemini ve varlığını ilkokuldan başlayarak her çocuğumuza anlatmalıyız, her Gölbaşılı öğrenmeli ve anlamalıdır. Korunması ve geleceğe taşınması ekmek gibi su gibi önem taşımaktadır.

Son cümle:

“Millet Bahçesi kararı yanlıştır. Gelecekte Eymir Gölü ve Gölbaşı Düzlüğünü yok edecektir. Çalışmalar bir an önce durdurulmalı ve bu alan doğal olarak kendi haline bırakılmalıdır.

Yük. Şehir Plancısı

H. Halil AYAN

Not: Bu yazıyı 5 haziran Dünya Çevre Günü anısına hazırlamıştım ama yayınlayamadım. O süre içinde belediye başkanı, başkan yardımcıları, meclis üyeleri, siyasetçiler ve bakanlık ile il müdürlüğü yetkilileri ile konunun önemi üzerine ziyaretler ve görüşmeler yaptım. Edindiğim izlenim NE YAZIK Kİ, yetkili ve sorumlu olanlar konunun önemini kavrayamamış, gündemine dahi almamıştır.