Bugün Gölbaşı’nın mahallesi olan;  Oyaca, Bala kayıtlarında da geçen-Bezirhane, Karagedik, Selametli, Topaklı, Yavrucak, Çayırlı, Tulumtaş Velihimmetli, Hacı Muratlı, Boyalık, İkizce, Ahiboz, Çakal (Oğulbey), Çokviran, Çerkezhöyük (Gökçehöyük),  Emirler,   Hacılar, Ballıkpınar, Yağlıpınar, Hallaçlı,  Taşpınar,  Soğulcak, Runkuş (Dikilitaş),  Boyalık, Gölbek, Ahiboz, Koparan ..o dönemler Haymana’ya bağlı idi.

 1.BÖLÜMDEN DEVAM

Haymana/Gölbaşı 682 şehitten 476′ sını Birinci Dünya Savaşı’nda vermiştir. Bu şehitlerden en fazlasını ise 298 şehitle Çanakkale Cephesi’nde vermesi de Çanakkale Muharebelerinin şiddetini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Zira bu bölgede verilen şehitlerin %44′ ü Çanakkale Muharebelerinde verilmiştir ki bu yüzdelik yarısına yakın bir meblağı teşkil eder. Çanakkale Cephesi’nden sonra en fazla şehit Şark(Kafkas), Irak, Filistin, Galiçya, Romanya ve Arabistan Cephelerinde verilmiştir.

Haymana/Gölbaşı  Bölgesinde en fazla şehit Birinci Dünya Savaşı %71 ile birinci sırada, Balkan Savaşları %17 ile ikinci sırada ve İstiklal Savaşı %11 ile üçüncü sırada gelmektedir. Bilinmeyen Savaş ve Tarblusgarp Savaşı ise % 1 ‘lik bir dilimi oluşturmaktadır.

BALKAN SAVAŞLARINDA: Yerleşim Birimlerine Göre Dağılım Balkan Savaşlan’nda En fazla şehit veren yerleşim birimi 11 şehit ile Oyaca beldesidir. Bu beldeyi; Eski Katrancı ve Topaklı 6, San Halil ve Köseler 5, Boyalık ve Karakaya 4, Ücret, Çokviran ve Karagedik beldeleri 3 şehitle takip etmektedirler. Diğer yerleşim birimlerinde ise 2 veya birer şehit olduğunu görmekteyiz

1915 yılında şehit olanların hemen tamamına yakını Çanakkale’de şehit olmuştur.

Çanakkale Cephesinde 298 şehit verilmiştir. 70’inin şehadet yerleri bilinmemekte olup; 68’i ise savaşta yaralanmış olduğundan dolayı çeşitli hastanelerde 127 şehit olmuş iken birisi de kayıp listesinden dolayı şehit hükmüne varılmıştır. Çanakkale Cephesi’nde en fazla şehit Settü’l- bahir Muharebelerinde verilmiştir. Onu Anafartalar, Kirte ve Anburnu Muharebeleri takip etmektedir,,

Birinci Dünya Savaşı’nda şehit olan 476 kişinin %60’ı 288 kişi ile 1915 yılında, %26’sı 122 kişi ile 1916 yılında, %9’u 41 kişi ile 1917 yılında, %3’ü 15 kişi ile 1918 yılında şehit olmuştur. Bir kişi 1914 yılında şehit olmuş olup, 9 şehidin ölüm zamanlan tespit edilememiştir.

Kaynaklarımızda İstiklal Savaşı’nda 78 Haymanalı/Gölbaşılı şehit olmuştur. Bunların tamamının da Batı Cephesinde şehit olduktan tespit edilmiştir.

     Araştırmamızın temel kaynağını Haymana Nüfus Müdürlüğünde bulunan Veiayita Mahsus Vukuat Defterleri oluşturmaktadır. Bu defterlerde mevcut bulunan Şehitlerimizin kayıtlan orijinaline sadık kalınarak tercüme edilmiş ve MSB’nca hazırlanarak neşredilmiş olunan Şehitlerimiz kitabındaki kayıtlarla karşılaştırılıp eksikler tamamlanarak toplu olarak sunulmuştur. (Halit Bilici)

   Sakarya Savaşın yapıldığı tüm yerler o zamanlar Haymana sınırları içerisindeydi. Şu an Büyük bir ilçe olan Polatlı ilçesi ve onun sınırları içerisinde bulunan Sakarya nehri de Haymana İlçesi sınırları içerisindeydi. Polatlı Haymana’ya bağlı bir kasaba idi. Savaşın cepheleri olan ve Düşmanın ayak bastığı yerler, Güzelcekale, Yenice, ŞerefliGökgöz, Katrancı, Çeltikli, Yamak, Eskikışla, Gedikli, Bahçecik, Ataköy, Yaprakbayırı, Mangaldağı, Mollaresul Tepeleri, Demirözü, Tamburoğlu kalesi, Türbetepe, Sırçasaray, Kokar (Yeşilöz), Ilıcaözüdere Vadisi, İnler Katrancı (Yunan Ordusunun Karargahıydı) Haymana Çaldağ ve Çaldağın bitişiğindeki Ardıç tepeleri, Ahırlıkuyu, Boşnakkesikkavak, Esenköy, Soğulca ,Gedik, Evci, Söğüttepe, Tabaklı, Evliyafakı, Kavak, Ördekgölü, Şehali, Sivri, Duatepe, Basrikale Tepe, Kartaltepe ve iğciler Boğazı tüm bu yerler Haymana kazası sınırları içindeydi. Bu köylerimiz ve bunların batısındaki köylerimiz düşman işgali altındaydı. Tabiki cephenin batısındaki illerimizde. Sakarya Meydan Muharebesi Tamamıyla Haymana sınırları içerinde yapılmasına rağmen 1925 yılında ilçe olan Polatlı’da Duatepe’ye Şehitlik anıtı yapılmıştır.

BUGÜNKÜ GÖLBAŞI OLARAK MAHALLELERE GÖRE  ŞEHİTLERİMİZİN OLDUĞU KÖY/MAHALLELER

Bugün Gölbaşı’nın mahallesi olan;  Oyaca, Bezirhane, Karagedik, Selametli, Topaklı, Yavrucuk, Çayırlı, Tulumtaş, Velihimmetli, Hacı Muratlı, Boyalık, İkizce, Ahiboz, Çakal (Oğulbey), Çokviran, Çerkezhöyük (Gökçehöyük),  Emirler,  Kötek,  Hacılar, Ballıkpınar, Yağlıpınar, Hallaçlı,  Taşpınar,  Soğulcak, Runkuş (Dikilitaş),  Boyalık, Gölbek,  Ahiboz,  ..o dönemler Haymana’ya bağlı idi.

   En fazla şehit veren köy/mahallelerimizin isimleri de belli. Yaşları, İsimleri, Köyleri, Evli/Bekar oluşları...gibi tüm bilgiler kamu ve özel kaynaklara dayandırılarak veriliyor.

    Haymana'ya bağlı iken Gölbaşı'nın şu anda mahallesi olan yerleşim alanları arasında  tüm cephelerde  en fazla şehit veren Mahalleler sırasıyla; Oyaca, Topaklı, Karagedik,  Çayırlı, Boyalık,  Ahiboz, Velihimmetli, Emirler, Halaçlı... diyerek devam ediyor ve her mahalleden mutlaka en az 2-3 şehit var...

  O zaman ki nüfus oranını düşününce çok önemli bir sayıdır.

   Araştırma zaman olarak, Balkan savaşlarından(l912) Milli Mücadele’ nin kazanılmasına kadar(1922) olan süreyi kapsamaktadır. Ancak bazı tahlil ve değerlendirmelerde bu zaman diliminin öncesine ve sonrasına atıflar da yapılmıştır.

 Araştırmamız mekan olarak, Haymana ilçesi ve ilçeye bağlı bulunan yerleşim birimlerini kapsamaktadır. Vefiyata Mahsus Vukuat Defterlerinin düzenlendiği dönemde coğrafi olarak, Mogan Gölü’nü içine alan , Kulu’dan Bala’ya, Polatlı’dan Sivrihisar’a uzanan geniş toprakları ve 264 köye sahip olan Haymana 6, Ankara iline bağlı olup günümüzde Merkezinde beş mahalle, 7 belediye ve 75 köye sahiptir. (Halit Bilici)

Şimdi Gölbaşı’nın birer mahallesi oldu.  Dolayısıyla Haymana ve Gölbaşı gibi Bala’da kardeş ilçeler olarak ortak bir tarihe sahiptir…

Not: Bala’nın kaynaklarıyla birlikte tarihi bilgilerine ulaştığımızda , bugün Gölbaşı’na bağlanan köy/mahallelerinin de savaştıkları cepheleri derleyeceğiz.

  Daha önce Bala'ya da bağlı olan Ancak daha sonra  Gölbaşı ilçesine bağlanan Bezirhane,(Haymana kayıtlarında da geçiyor)  Altınçanak, Emirler, Holos (Günbaşı), Karaali, Bursal (Yaylabağ), Zirva (Bağiçi), Çemşid Çiftliği (Çimşit), Mahmadlı ve Mahmatlıbahçe köyleri....ve diğer  bağlanan köyler var. Bu köylerle ilgili bir çalışmayı araştırıyoruz.

Selam ve saygılarımla

Bayram Türkmez

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

1- Balkan Savaşlarından, Milli Mücadelenin Sonuna Kadar Haymana Kazasından Şehid olanlar üzerine bir araştırma… Yüksek Lisans Tezi…Hazırlayan Halit Bilici, Danışman Prof. Dr. Köstüklü Konya-2004 (Onlarca kaynak araştırılarak hazırlanmıştır. Önemli)

2- Tarih İçinde Haymana – Halil İbrahim Uçak -1986

3- Sami Ümüt – Haymana Kaymakamlık Yazı İşleri Eski Müdürü